Ogłoszenie upadłości przez przedsiębiorcę, np. osobę fizyczną, jest uzależnione od trzech podstawowych warunków. Pierwszym podstawowym kryterium jest stan niewypłacalności, bez którego nie jest możliwe ogłoszenie upadłości. W kontekście jednoosobowych działalności gospodarczych stan niewypłacalności oznacza utratę zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych względem wierzycieli. W ustaleniu stanu niewypłacalności pomocne może być domniemanie, które pozwala ustalić moment od którego należy liczyć 30 dni na złożenie wniosku o upadłość. Zgodnie z jego treścią, stan niewypłacalności powstaje, gdy opóźnienie w spłatach zobowiązań przekracza trzy miesiące.
Drugie kryterium wiąże się z wartością posiadanego przez przedsiębiorcę majątku. Aby doszło do ogłoszenia upadłości aktywa dłużnika powinny wystarczyć na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego oraz częściową spłatę wierzycieli. Szerzej na ten temat pisałem w artykule:
Ostatnim kryterium decydującym o ogłoszeniu upadłości lub oddaleniu wniosku jest tzw. wielość wierzycieli.
Co oznacza zasada wielości wierzycieli w kontekście upadłości przedsiębiorstwa?
Art. 1 pkt 1 ustawy Prawo upadłościowe wskazuje wprost, że ustawa reguluje:
zasady wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli od niewypłacalnych dłużników będących przedsiębiorcami.
Z uwagi na powyższe, postępowanie upadłościowe jest wspólnym postępowaniem wierzycieli i nie ma możliwości prowadzenia wobec dłużnika z jednym wierzycielem. Ta sama zasada obowiązuje, jeżeli występuje kilku wierzycieli, lecz są oni wierzycielami solidarnymi. W przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości podmiotu posiadającego tylko jednego wierzyciela, wniosek ten zostanie oddalony. Przywołaną tezę potwierdza również stanowisko sądów, m.in.:
w razie zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości podmiotu, który jest dłużnikiem tylko jednego wierzyciela, winien on ulec oddaleniu – wyr. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 października 2009 r. (III SA/Wa 496/09).
Jakie rozwiązanie dla niewypłacalnego przedsiębiorcy z jednym wierzycielem?
Rozwiązaniem, które może umożliwić dłużnikowi będącemu przedsiębiorcą z jednym wierzycielem, jest podjęcie starań o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. W kontekście postępowania upadłościowego osoby fizycznej niebędącej przedsiębiorcą zasada wielości wierzycieli nie obowiązuje.
Zdolność do ogłoszenia upadłości jako konsument nabywa się jednak dopiero po wyrejestrowaniu działalności gospodarczej z CEIDG. Następnie, w kontekście złożonego wniosku sąd bada przyczyny powstania stanu niewypłacalności pod kątem umyślnego działania dłużnika lub jego rażącego niedbalstwa. Weryfikuje też czy w ten sam sposób nie dochodziło do pogłębiania niewypłacalności. Jeżeli okoliczności te nie występują w danym stanie faktycznym i nie zachodzą też tzw. przesłanki negatywne względne (więcej na ten tematy w artykule Warunki upadłości konsumenckiej), to sąd wyda postanowienie o ogłoszeniu upadłości.
Co z upadłością na wniosek wierzyciela?
Praktyczne trudności, wynikające z zasady wielości wierzycieli, są szczególnie wyraźne w kontekście postępowania inicjowanego przez samego wierzyciela. Przypominając – wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika może również złożyć jego wierzyciel osobisty (art. 20 ust. 1 Prawo upadłościowe). Z jego perspektywy stanowi to nie lada utrudnienie, aby skorzystać ze swoich uprawnień na podstawie prawa upadłościowego, ponieważ jego wiedza na temat ilości posiadanych przez dłużnika wierzycieli jest/może być ograniczona.
Niemniej, w celu skutecznego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez wierzyciela, konieczne jest ustalenie tego czy dłużnik winien spłacić zobowiązania wobec innych podmiotów. W jaki sposób? Posiłkować można się m.in. sprawozdaniem finansowym dłużnika. Rozwiązaniem, czasami nieskutecznym, może być sprzedaż części wierzytelności na rzecz innego podmiotu, a następnie wykazanie dwóch wierzycieli. Nieskuteczność tegoż rozwiązania może wynikać z tego, że sądy niekiedy oddalają wnioski, jeżeli wierzyciele „pochodzą z tego samego zobowiązania”.
Sprawdź więcej na temat Upadłości firmy!
Autor artykułu
Filip Kozik – doradca restrukturyzacyjny specjalizujący się w sprawach z zakresu restrukturyzacji i upadłości firm.