Upadłość spółki z o.o., choć najczęściej oznacza „biznesowe fiasko”, może być jednak kołem ratunkowym dla organu wykonawczego, czyli zarządu. Należy bowiem pamiętać, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest odrębnym podmiotem prawnym posiadającym osobowość prawną i własny majątek. Wiąże się to również z samodzielną odpowiedzialnością za zobowiązania. Oznacza to zatem, że „właściciele” (udziałowcy) nie odpowiadają majątkiem prywatnym za długi spółki. Niemniej sama spółka nie jest jedynym podmiotem, wobec którego wierzyciele mogą skierować swoje żądania.
Zgodnie z art. 299 par. 1 Kodeksu spółek handlowych, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Treść powyższego przepisu jednoznacznie wskazuje, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności z majątku osobistego członka zarządu. Obowiązujące regulacje dopuszczają jednak możliwość uniknięcia odpowiedzialności przez członków zarządu. Istotne jest to, aby wykazał on, że:
- we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu;
- niezłożenie wniosków nastąpiło bez winy członka zarządu;
- niezłożenie wniosków we właściwym czasie nie spowodowało szkody po stronie wierzycieli.
Właściwy czas na złożenie wniosku o upadłość spółki z o.o. Niewypłacalność
Zgodnie z zasadą wynikającą z art. 10 ustawy prawo upadłościowe, upadłość może zostać ogłoszona w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Niewypłacalność spółki z ograniczoną odpowiedzialnością definiuje się w dwojaki sposób.
Niewypłacalność na skutek utraty płynności finansowej
Spółka z o.o. może stać niewypłacalna, gdy utraciła ona zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Gdy ustalenie odpowiedniego momentu na złożenie wniosku o upadłość spółki jest trudne, to istnieje możliwość skorzystania z domniemania. Zgodnie z jego treścią, domniemuje się, że dłużnik stał się niewypłacalny, jeśli zaległości w spłatach wynoszą co najmniej 3 miesiące.
Niewypłacalność na skutek nadmiernego zadłużenia
Wobec spółki występuje podstawa do złożenia wniosku o upadłość (niewypłacalność), jeśli wysokość jego zobowiązań przekracza wartość jego majątku. Domniemuje się, że wobec danego podmiotu występuje owa niewypłacalność, gdy stan ten utrzymuje się przez co najmniej 24 miesiące.
Obowiązek i termin złożenia wniosku o upadłość spółki z o.o.
Obowiązek złożenia wniosku o upadłość spółki z o.o. spoczywa na członkach zarządu w terminie 30 dni od momentu wystąpienia ku temu podstawy (niewypłacalności). Z jakimi konsekwencjami winni się liczyć członkowie zarządu, którzy zaniechali tego obowiązku?
- mogą oni ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki swoim prywatnym majątkiem na gruncie art. 299 KSH;
- może zostać orzeczony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej w związku z art. 373 i 374 Prawa upadłościowego;
- występuje ryzyko ponoszenia odpowiedzialności karnej
- występuje realna podstawa do oddalenia wniosku o upadłość konsumencką członka zarządu – okoliczność ta jest weryfikowana na przestrzeni ostatnich 10 lat przed dniem złożenia wniosku o upadłość;
- mogą oni ponosić odpowiedzialność na płaszczyźnie cywilnej na podstawie art. 21 ust. 3 Prawa upadłościowego;
- mogą oni ponosić odpowiedzialność podatkową za zaległości podatkowe spółki z o.o. zgodnie z art. 116 par. 1 Ordynacji podatkowej;
- a także odpowiedzialność osób trzecich z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.
Sytuacja prokurenta a upadłość spółki z o.o.
Obowiązek złożenia wniosku o upadłość spółki z o.o. nie spoczywa na prokurencie. Wynika to z zasady, że prokurent reprezentuje dłużnika, ale nie prowadzi jego spraw. Nie zmienia to jednak faktu, że prokurent jest osobą uprawnioną do złożenia wniosku o upadłość.
Nieformalni reprezentanci spółki z o.o., a ich odpowiedzialność za niezgłoszenie wniosku o upadłość
Nieformalni reprezentanci spółki z o.o., tzw. shadow directors, to osoby, które formalnie nie reprezentują i nie działają w imieniu spółki. Faktycznie w dużej mierze decydują o sposobie funkcjonowania przedsiębiorstwa.
Co do zasady, nie posiadają oni obowiązku złożenia wniosku o upadłość spółki z o.o. Mimo wszystko obowiązujące przepisy przewidują różnego rodzaju konsekwencje dla shadow directors na wypadek zaniechania wspomnianego obowiązku.Wśród nich należy wymienić m.in.:
- zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek;
- odpowiedzialność za szkodę na gruncie prawa cywilnego.
Kto, oprócz dłużnika, może złożyć wniosek o upadłość spółki z o.o.?
Postępowanie upadłościowe jest inicjowane poprzez złożenie wniosku o upadłość do właściwego sądu rejonowego. Winien się w nim znajdować wydział gospodarczy ds. upadłościowych. Oprócz reprezentantów dłużnika podmiotem uprawnionym do złożenia wniosku jest również wierzyciel. Postępowanie upadłościowe wszczęte na podstawie wniosku wierzyciela nie chroni członków zarządu dłużnika przed ewentualną odpowiedzialnością wynikającą z ww. przepisów.
Z jakimi kosztami wiąże się złożenie wniosku o upadłość spółki z o.o.?
Złożenie wniosku o upadłość wiąże się z opłatą w wysokości 1 000 zł. Dodatkowo konieczne jest uiszczenie zaliczki na poczet postępowania upadłościowe w kwocie 4 821,80 zł. Wysokość zaliczki jest równa wysokości jednokrotnego przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat z nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Nieuiszczenie zaliczki jest traktowane jak brak formalny, a wniosek o upadłość spółki z o.o. zostaje zwrócony.
Gdyby sąd zdecydował się oddalić wniosek o upadłość, np. z uwagi na ubóstwo masy upadłościowej, to część płatności zostaje zwrócona.
Kiedy sąd może oddalić wniosek o upadłość spółki z o.o.?
Oddalenie wniosku o upadłość spółki z o.o. może wystąpić, gdy:
- spółka nie posiada żadnego majątku lub
- majątek nie wystarczy na pokrycie kosztów postępowania lub
- wystarczy jedynie na pokrycie kosztów postępowania lub
- jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego.
Nieogłoszenie upadłości z powyższych przyczyn wiąże się z określonym charakterem, jaki za sobą niesie postępowanie upadłościowe wobec przedsiębiorców. Jest to charakter stricte windykacyjny i polega on na maksymalnym zaspokojeniu wierzycieli w ramach procedury.
Niemniej, ewentualne ubóstwo masy upadłościowej (brak majątku) nie zwalnia członków zarządu z obowiązku złożenia wniosku o upadłość spółki z o.o.
Więcej na temat upadłości firmy i braku majątku!
Oprócz przesłanki majątkowej sąd weryfikuje:
- wielość wierzycieli – spółka powinna posiadać co najmniej dwóch wierzycieli;
- niewypłacalność – nie ma możliwości ogłoszenia upadłości wobec spółki wypłacalnej.
Oddalenie wniosku o upadłość spółki z o.o., a jej rozwiązanie
W sytuacji, gdy sąd oddali wniosek to nie oznacza, że spółka zostanie zlikwidowana. Potrzebne jest do tego odrębne postępowanie, regulowane przepisami Kodeksu spółek handlowych. Co więcej, w powszechnym obrocie gospodarczym częstym zjawiskiem jest składanie wniosków o upadłość (z założeniem, że zostanie on oddalony) i późniejsze prowadzenie przedsiębiorstwa bez odpowiedzialności.
W naszej dotychczasowej praktyce spotkaliśmy się jednak z sytuacjami, w których sądy upadłościowe, po oddaleniu wniosku, podejmowały decyzję o likwidację spółki z urzędu.
Przebieg postępowania upadłościowego spółki z o.o.
W przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości likwidacyjnej spółki z o.o. przebieg postępowania jest tożsamy do postępowań innych podmiotów gospodarczych. Z dniem ogłoszenia upadłości dłużnika do postępowania przystępuje syndyk. Jego zadaniem jest likwidacja (spieniężenie) posiadanego przez spółkę majątku. Uzyskane w ten sposób środki rozdysponowuje między wierzycieli w ramach planu podziału. W międzyczasie zobowiązany jest do pokrywania wszelkich kosztów postępowania upadłościowego, które to zostają uregulowane przed wypłatą środków wierzycielom.
Reprezentant upadłego, czyli członek zarządu, zobowiązany jest wydać i udostępnić syndykowi majątek spółki, a także księgi rachunkowe i inne dokumenty dotyczące majątku.
Alternatywa dla upadłości
Innym rozwiązaniem ewentualnej odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o. jest wykazanie, że we właściwym czasie wszczęto postępowanie układowe. W takiej sytuacji złożenie wniosku o restrukturyzację spółki winno nastąpić z odpowiednim wyprzedzeniem.
Dowiedz się więcej na temat restrukturyzacji firmy!
Autor artykuł
Filip Kozik – doradca restrukturyzacyjny, syndyk, specjalizujący się w sprawach z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego.