Czy upadłość konsumencka bez majątku jest możliwa? Zdecydowanie tak! Nie lada problemy z ogłoszeniem upadłości konsumenckiej mieli dłużnicy, wobec których występowało tzw. ubóstwo masy upadłościowej, lecz przed 31 grudnia 2014 roku. Wraz ze zmianą przepisów doszło do znacznego zliberalizowania przesłanek determinujących ogłoszenie upadłości. Jedna ze zmian dotyczyła zniesienia obowiązku posiadania majątku przez niewypłacalnego konsumenta. Z uwagi na powyższe, konsument nie posiadający żadnego majątku posiada szanse na uzyskanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej.
Kwestia majątku zupełnie inaczej kształtuje się w odniesieniu do osób prowadzących działalność gospodarczą. Przesłanką ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy jest m.in. majątek, który pozwoli na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego oraz częściową spłatę zobowiązań.
Upadłość konsumencka bez majątku, a upadłość przedsiębiorcy
Różnica pomiędzy postępowaniem upadłościowym konsumenta, a przedsiębiorcy ma ścisły związek z celem obu procedur. Upadłość konsumencka powinna być prowadzona w taki sposób, aby umożliwić oddłużenie. Z kolei założeniem postępowania upadłościowego przedsiębiorcy jest maksymalne zaspokojenie wierzycieli. Stąd konieczność posiadania majątku przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.
Dowiedz się więcej na temat upadłości firmy bez majątku!
O ile upadły będący przedsiębiorcą również może uzyskać oddłużenie, pod warunkiem, że jest rzetelnym dłużnikiem, o tyle moralność płatnicza konsumenta i przedsiębiorcy jest weryfikowana na różnych etapach.
W przypadku osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej sąd wyda postanowienie o ogłoszeniu upadłości m.in. wtedy, gdy nie przyczynił się on do powstania stanu niewypłacalności umyślnie lub na skutek rażącego niedbalstwa. W kontekście ogłoszenia upadłości względem przedsiębiorcy przyczyny niewypłacalności nie mają znaczenia. Odgrywają istotną rolę dopiero wtedy, kiedy sąd rozstrzyga czy upadły zasługuje na oddłużenie.
Jak przebiega upadłość konsumencka, gdy upadły nie ma majątku?
Upadłość konsumencka składa się z kilku etapów. Co do zasady, faza początkowa dotyczy postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Po wydaniu postanowienia o ogłoszeniu upadłości zostaje wszczęte postępowanie upadłościowe właściwe mające na celu likwidację majątku upadłego (pod warunkiem, że takowy występuje). Ostatecznie, dochodzi do oddłużenia konsumenta lub ustalenia planu spłaty i umorzenia pozostałych zobowiązań.
Postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości
Inicjowane jest poprzez złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej do właściwego sądu rejonowego, w którym mieści się wydział gospodarczy ds. upadłościowych. Elementami wniosku jest m.in. wykaz zobowiązań wraz z terminami zapłaty, dane identyfikacyjne dłużnika, a także uzasadnienie. Wniosek o ogłoszenie upadłości winien jednoznacznie wskazywać przyczyny niewypłacalności dłużnika, a także zwięzłą informację na temat obecnej sytuacji finansowej. Z uwagi na to, że sąd może wydać postanowienie na posiedzeniu niejawnym uzasadnienie powinno być szczególnie przekonywujące. W celu potwierdzenia okoliczności wskazanych we wniosku dołącza się do niego konkretne dowody.
Zdecydowana większość sądów upadłościowych w Polsce praktykuje jednak zwołanie rozprawy celem wysłuchania dłużnika, mimo tego, że nie jest to konieczne do wydania rozstrzygnięcia. Rozprawy trwają z reguły ok. 1 godziny.
Po zapoznaniu się z wnioskiem oraz materiałem dowodowym dochodzi do wydania postanowienia. Sąd może wniosek oddalić lub ogłosić upadłość.
Postępowanie upadłościowe właściwe
Na tym etapie postępowania istotną rolę odgrywa syndyk, który przystępuje do postępowania. Jego głównym zadaniem jest objęcie w zarząd majątku dłużnika, a następnie jego spieniężenie w celu zaspokojenia wierzycieli.
Mając na uwadze sytuację, w której upadły nie posiada żadnych aktywów mogących podlegać spieniężeniu syndyk będzie miał zdecydowanie mniej pracy. To z kolei przełoży się na czas trwania postępowania, który ulegnie znacznemu skróceniu. Postępowania upadłościowe trwają dłużej, jeśli w skład majątku upadłego wchodzą:
- trudno zbywalne ruchomości;
- mało atrakcyjne nieruchomości;
- udziały w nieruchomościach (popyt na udziały zależy od miejscowości).
Niemniej, powołanie syndyka do postępowania jest konieczne nawet w przypadku tzw. ubóstwa masy upadłościowej. Majątek upadłego jest w istocie kwestią płynną. Może on w toku postępowania zostać powołanym do przyjęcia spadku lub podjąć dobrze płatną pracę, która gwarantuje wpływy do masy.
Kolejnym etapem postępowania może być całkowite oddłużenie lub ustalenie tzw. planu spłaty wierzycieli.
Plan spłaty wierzycieli
Plan spłaty wierzycieli nie jest elementem obligatoryjnym procedury upadłościowej. Sąd może go ustalić, gdy likwidacja majątku upadłego nie zaspokoiła w całości zobowiązań lub nie posiadał on żadnego majątku, a jego sytuacja wskazuje na to, że będzie zdolny do wykonywania spłat na poczet planu.
Płatności wynikające z planu spłaty są dopasowane do możliwości zarobkowych, zarobków oraz kosztów utrzymania upadłego. Plan taki może zostać ustanowiony również wtedy, gdy upadły nie posiada zatrudnienia, lecz w ocenie sądu jest on w stanie bez większego problemu podjąć zatrudnienie.
Po wykonaniu planu, który może zostać ustanowiony na max. 36 miesięcy, dochodzi do umorzenia pozostałych zobowiązań.
Co z kosztami postępowania upadłościowego?
O ile istnieje możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej wobec dłużnika bez majątku, o tyle aplikujący powinien się liczyć z kosztami. Złożenie wniosku do sądu wiąże się z obowiązkiem uiszczenia 30 zł tytułem opłaty sądowej. Jeśli dłużnika reprezentuje profesjonalny pełnomocnik (np. adwokat lud doradca restrukturyzacyjny), to dodatkowo należy uregulować opłatę skarbową od pełnomocnictwa – 17 zł.
Dalsze koszty, te związane z postępowaniem upadłościowym właściwym, są tymczasowo pokrywane ze środków Skarbu Państwa. Tymczasowo, ponieważ zwrot tych środków może nastąpić na dwa sposoby:
- poprzez spieniężenie majątku upadłego;
- w ramach planu spłaty wierzycieli.
Dopuszczalne jest również umorzenie tychże kosztów względem upadłego, jeśli nie ma on żadnych szans na wywiązanie się z planu spłaty.
Autor artykułu
Filip Kozik – doradca restrukturyzacyjny, syndyk, specjalizujący się w sprawach z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego.