Obowiązujące przepisy przewidują określone skutki, które mogą powstać na skutek niezłożenia wniosku o upadłość. Jedną z sankcji może być zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. Jest to stosunkowo nowe rozwiązanie w polskim systemie prawnym, ponieważ zostało ono wprowadzone do Prawa upadłościowego ustawą z dnia 31.7.1997 r. o zmianie rozporządzenia Prezydenta RP z 24.10.1934 r. – Prawo upadłościowe i niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 117, poz. 751). Niemniej, ma w określonych sytuacjach penalizować zachowania polegające na ignorowaniu obowiązku złożenia wniosku o upadłość przez dłużników.

Przypominamy, że stosowny wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zostać złożony w terminie 30 dni od momentu wystąpienia stanu niewypłacalności. Będzie to stan, w którym dłużnik utracił zdolność do regulowania wymagalnych zobowiązań pieniężnych lub wartość posiadanego majątku jest niższa niż wysokość zobowiązań i stan ten utrzymuje się przez min. 24 miesiące (dot. osób prawnych i ułomnych osób prawnych).

Wobec kogo może zostać orzeczony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej?

Zgodnie z art. 21 ust. 1 i ust. 2 Prawa upadłościowego, obowiązek złożenia wniosku spoczywa na dłużniku. W przypadku osób prawnych (np. spółka z o.o. lub akcyjna) albo jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej wyposażonych w zdolność prawną będzie to:

każdy, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami.

Upraszczając, obowiązek złożenia wniosku o upadłość ma:

• przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą;
• wspólnik (przedsiębiorca) spółki cywilnej;
• członek zarządu sp. z o.o., spółki akcyjnej lub spółdzielni;
• likwidator sp. z o.o., spółki akcyjnej lub spółdzielni;
• wspólnik spółki jawnej;
• komplementariusz w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej;
• partner w spółce partnerskiej lub członek zarządu, jeśli zarząd został ustanowiony;
• członek zarządu sp. z o.o., która jest komplementariuszem w spółce komandytowej.

Ustawodawca wiąże ewentualny zakaz prowadzenia działalności gospodarczej z osobami, na których spoczywa obowiązek złożenia wniosku. Należy pamiętać, że są też inny osoby uprawnione, lecz niezobowiązane, do jego złożenia. Wśród nich jest choćby prokurent lub pełnomocnik przedsiębiorcy. Osoby te nie narażają się na zakaz, jeśli nie zostanie złożony wniosek o ogłoszenie upadłości.

Jakie zachowanie jest objęte sankcją z art. 373 Prawa upadłościowego?

Sąd może orzec o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej na okres od jednego roku do dziesięciu lat przez osobę, która:

• będąc to tego zobowiązanym z mocy ustawy, nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości;
• zarządzając przedsiębiorstwem dłużnika, istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie;
• po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg rachunkowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, w tym danych w postaci elektronicznej, do których wydania lub wskazania była obowiązana z mocy ustawy;
• jako upadły po ogłoszeniu upadłości ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości;
• jako upadły w toku postępowania nie wykonała innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo w inny sposób utrudniała postępowanie.

Ponadto, sąd może orzec o zakazie również wtedy, gdy:

• wobec danej osoby już co najmniej raz ogłoszono upadłość, z umorzeniem długów po zakończeniu procedury, albo
• ogłoszono upadłość nie dawniej niż pięć lat przed ponownym ogłoszeniem upadłości.

Rozszerzenie czynów objętych sankcją zostało zawarte w kolejnym przepisy ustawy (art. 374 Prawa upadłościowego) i dotyczy osób fizycznych, które celowo lub na skutek rażącego niedbalstwa doprowadziły do swojej niewypłacalności. Weryfikacja powodów niewypłacalności nie dotyczy przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą. By doszło do wydania postanowienia o upadłości musi być on niewypłacalny, mieć co najmniej dwóch wierzycieli i odpowiedni majątek. Możliwe jest zatem ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy, który nie miałby szans na ogłoszenie upadłości konsumenckiej. W ramach procedury konsumentów występuje szczegółowa weryfikacja przyczyn powstania lub pogłębiania niewypłacalności.

Więcej na temat upadłości konsumenckiej byłego przedsiębiorcy!

Jakie są skutki zakazu prowadzenia działalności gospodarczej?

Zakaz ten wiąże się z niemożnością prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek, a także pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji i stowarzyszeniu. Orzeczenie zawsze obejmuje wszystkie powyższe warianty. Nie może polegać na pozbawieniu prawa do pełnienia funkcji członka rady nadzorczej i jednocześnie nie zakazywać prowadzenia działalności gospodarczej.

Pozbawienie konkretną osobę powyższych praw może obejmować okres od jednego roku do dziesięciu lat. Sąd orzekający o zakazie kieruje się m.in. stopniem winy tej osoby, czy skutkami działań, np.: obniżenie wartości przedsiębiorstwa. Osoba naruszająca zakaz powinna być świadoma narażania się na odpowiedzialność karną.

Czy tylko wniosek o upadłość może ratować przed zakazem?

W określonych okolicznościach sąd może oddalić wniosek o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Ma to miejsce wtedy, gdy złożony został wniosek o otwarcie:

• przyspieszonego postępowania układowego;
• postępowania układowego;
• postępowania sanacyjnego;

a z kolei rozmiar pokrzywdzenia wierzycieli jest nieznaczny. Podobnych skutków nie wywołuje wszczęcie postępowania o zatwierdzenie układu. Cała procedura toczy się przy udziale doradcy restrukturyzacyjnego, lecz poza sądem. Ten jedynie wieńczy końcowy etap, czyli zatwierdza wcześniej przegłosowany układ.

Ustawodawca zatem wprowadził mechanizmy, które pozwalają na uniknięcie określonych sankcji poprzez nie tylko złożenie wniosku o upadłość. Swoistym kołem ratunkowym może być też restrukturyzacja przedsiębiorstwa.

Dowiedz się więcej na temat restrukturyzacji firmy!

Kto jest uprawniony do złożenia wniosku o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wobec dłużnika?

Przedmiotowe postępowanie toczy się na wniosek. Ten może zostać złożony wyłącznie przez:

• wierzyciela;
• tymczasowego nadzorcę sądowego;
• zarządcę przymusowego;
• syndyka;
• prokuratora;
• Prezesa UOKiK;
• Prezesa KNF.