Przyspieszone postępowanie układowe, a w zasadzie podstawowe informacje dotyczące tejże procedury, zostało już przez nas opisane w innym artykule. Jeśli chcecie Państwo poznać zarys proceduralny, czy krótką charakterystykę postępowania to zachęcamy do zapoznania się z poniższym artykułem.
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wybranych skutków otwarcia przyspieszonego postępowania układowego przez sąd. Postępowanie jest inicjowane na skutek wniosku złożonego przez dłużnika. Wniosek ten zostaje rozpoznany na posiedzeniu niejawnym w terminie tygodnia od dnia jego złożenia. W momencie wydania postanowienia o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego sąd wyznacza sędziego-komisarza i nadzorcę sądowego.
Dostęp do dokumentów dłużnika
Po otwarciu przyspieszonego postępowania układowego dłużnik jest zobowiązany do udzielania i przekazywania sędziemu-komisarzowi oraz nadzorcy sądowemu wszystkich niezbędnych wyjaśnień, czy dokumentów. Dotyczą one w szczególności przedsiębiorstwa oraz majątku dłużnika. Przykładowymi dokumentami są np.: księgi rachunkowe.
Istotne jest też to, że dłużnik nie musi udzielać informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, czyli np. aspektów technologicznych. Z kolei ustanowienie nadzorcy sądowego przez sąd nie oznacza, że przejmuje on obowiązek dbania o księgi rachunkowe. Są one prowadzone wciąż przez dłużnika, a nadzorca sądowy nie staje się kierownikiem jednostki w rozumieniu przepisów o rachunkowości.
Przyspieszone postępowanie układowe a zarząd własny dłużnika
Co do zasady, dłużnik nie traci zarządu własnego nad majątkiem w momencie otwarcia postępowania. Ustanowienie nadzorcy sądowego wiąże się z powstaniem podmiotu sprawującego kontrolę nad poczynaniami dłużnika. Ten wciąż może dokonywać czynności nieprzekraczających zakresu zwykłego zarządu. W określonych przypadkach konieczne może być uzyskanie zezwolenia rady wierzycieli na dokonanie konkretnej czynności.
Przepisy dopuszczają jednak możliwość odebrania dłużnikowi zarządu własnego nad majątkiem i ustanowienia zarządcy. Ma to miejsce, jeśli:
- dłużnik, nawet nieumyślnie, naruszył prawo w zakresie sprawowania zarządu, czego skutkiem było pokrzywdzenie wierzycieli lub wystąpiła możliwość takiego pokrzywdzenia w przyszłości;
- oczywistym jest, że sposób sprawowania zarządu nie daje gwarancji wykonania układu lub dla dłużnika ustanowiono kuratora na podstawie art. 68 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego;
- dłużnik nie wykonuje poleceń sędziego-komisarza lub nadzorcy sądowego. W szczególności nie złożył w terminie propozycji układowych zgodnych z prawem.
Na postanowienie o uchyleniu zarządu własnego przysługuje zażalenie wyłącznie dłużnikowi.
Mienie jako masa układowa
W momencie otwarcia przyspieszonego postępowania układowego mienie, które:
- służy prowadzeniu przedsiębiorstwa;
- należy do dłużnika;
staje się masą układową. Należy jednak pamiętać, że masa układowa w przyspieszonym postępowaniu układowym nie podlega spieniężeniu. Z uwagi na powyższe, spełnia ona inną rolę niż masa upadłościowa w toku postępowania upadłościowego.
Dodatkowo, mniej sformalizowane postępowanie oznacza, że nie ma konieczności składania spisu inwentarza i nie dochodzi do oszacowania wartości składników masy układowej.
Obciążanie majątku w trakcie przyspieszonego postępowania układowego
Z wyjątkiem art 129 ust. 1 pkt 1 Prawo restrukturyzacyjne, obciążanie majątku przez dłużnika hipoteką i hipoteką morską, zastawem, zastawem rejestrowym lub skarbowym w celu zabezpieczenia wierzytelności powstałej przed otwarciem procedury, po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego jest niedopuszczalne.
Jeśli jednak wniosek o wpis:
- hipoteki;
- zastawu rejestrowego;
- do rejestru zastawów skarbowych;
- hipoteki morskiej do rejestru okrętowego;
został złożony co najmniej na sześć miesięcy przed dniem złożenia wniosku o otwarcie postępowania, to przepisu o bezskuteczności nie stosuje się.
Postanowienia umowne
Weryfikując zawarte przez klientów umowy z kontrahentami niekiedy natrafiamy na zapisy odnoszące się do ewentualnego postępowania restrukturyzacyjnego. Niektóre firmy stosują zapisy, których celem ma być rozwiązanie lub zmiana stosunku prawnego na wypadek złożenia wniosku o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego. Zgodnie z art. 247 Prawo restrukturyzacyjne tego typu postanowienia w umowach, których stroną jest dłużnik są nieważne.
To samo dotyczy postanowień umownych, które uniemożliwiają lub utrudniają osiągniecie celu restrukturyzacji. Są one bezskuteczne wobec masy układowej.
Potrącenia wzajemne
Ustawodawca wprowadził ścisłe ograniczenia w zakresie dokonywania potrąceń między dłużnikiem w trakcie postępowania, a jego wierzycielami. Od dnia otwarcia procedury do jego zakończenia lub prawomocnego umorzenia, dokonywanie potrąceń wzajemnych jest niedopuszczalne, gdy wierzyciel:
- został dłużnikiem dłużnika po otwarciu przyspieszonego postępowania układowego;
- będąc dłużnikiem dłużnika, stał się po otwarciu postępowania jego wierzycielem przez nabycie w drodze przelewu lub indosu wierzytelności powstałej przed wszczęciem procedury.
Z kolei dopuszcza się potrącenia, gdy nabycie wierzytelności nastąpiło na skutek zapłaty długu, za który nabywca odpowiadał osobiście albo określonymi składnikami majątkowymi, i jeżeli odpowiedzialność nabywcy za dług zaistniała przed złożeniem wniosku do sądu.
Umowa najmu/dzierżawy a restrukturyzacja
Wszczęcie przyspieszonego postępowania układowego chroni dłużnika przed wypowiedzeniem umowy najmu lub dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w których dłużnik prowadzi firmę. Aby takie wypowiedzenie było możliwe, to jest do tego potrzebna zgoda (zezwolenie) rady wierzycieli.
Podobne ograniczenia występują w kontekście m.in.:
- kredytów i środków pozostawionych do dyspozycji dłużnika przed otwarciem postępowania, np. limit w rachunku bankowym;
- leasingu;
- umów rachunku bankowego.
Egzekwowanie należności przez wierzycieli a przyspieszone postępowanie układowe
Pomimo otwarcia postępowania wierzyciele mogą wszcząć postępowanie sądowe, administracyjne, sądowoadministracyjne, czy polubowne w celu odzyskania wierzytelności ujętej w spisie wierzycieli.
Utrudnione jest jednak egzekwowanie tychże należności na skutek egzekucji komorniczej. Egzekucja, która była prowadzona przed otwarciem restrukturyzacji, i dotyczy wierzytelności objętej z mocy prawa układem, ulega zawieszeniu. Konieczne jest do tego złożenie wniosku do sędziego-komisarza przez dłużnika lub nadzorcę sądowego. Następnie wydawane jest postanowienie o zawieszeniu tejże egzekucji.
Jeśli komornik dokonał zajęcia na majątku dłużnika w związku z wierzytelnością układową, to sędzia-komisarz na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego może je uchylić. Istotne jest jednak to, aby owe uchylenie zajęcia było niezbędne z punktu widzenia dalszego funkcjonowania przedsiębiorstwa.
Niedopuszczalne jest również wszczynanie egzekucji oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia co do wierzytelności układowej po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego.
Tym samym, prowadzenie przyspieszonego postępowania układowego może oznaczać spory zakres ochrony majątku dłużnika przed wierzycielami. Dodatkowo, dłużnik może wciąż posiadać prawo do zarządu własnego nad majątkiem.
Autor artykułu
Filip Kozik – doradca restrukturyzacyjny specjalizujący się w sprawach z zakresu restrukturyzacji i upadłości firm.