Postępowanie upadłościowe, jako proces prowadzący do oddłużenia osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej (tzw. upadłość konsumencka) i jeśli to możliwe – doprowadzający do zaspokojenia roszczeń wierzycieli – składa się z kilku, podstawowych etapów.

Postępowanie upadłościowe – złożenie wniosku o upadłość konsumencką

Niezbędnym warunkiem wszczęcia postępowania upadłościowego konsumenta jest złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Legitymację do złożenia takiego wniosku posiada zasadniczo dłużnik. Jednakże wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może złożyć też wierzyciel dłużnika, który zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli od dnia wykreślenia z właściwego rejestru nie upłynął rok.

Po złożeniu wniosku o upadłość konsumencką sąd bada, czy zachodzą okoliczności uzasadniające ogłoszenie upadłości. Weryfikacja ta następuje na posiedzeniu niejawnym (art. 27 PU) i bierze się pod uwagę m.in. istnienie stanu niewypłacalności, brak winy umyślnej i rażącego niedbalstwa w powstaniu owego stanu, a także w jego pogłębianiu. Oprócz wyżej wskazanych istotne jest również to, czy występują inne przesłanki negatywne względne, np.: brak wniosku o upadłość złożonego w terminie, jeśli dłużnik posiadał takowy obowiązek.

Po rozpoznaniu wniosku:

• sad może ogłosić postępowanie upadłościowe właściwe bez wcześniejszego stawiennictwa dłużnika w sądzie;
• może wezwać dłużnika do osobistego stawiennictwa w celu wysłuchania go, a następnie ogłosić postępowanie upadłościowe właściwe lub wniosek oddalić;
• może oddalić wniosek, jeżeli we wniosku o zostały zawarte dane niezgodne z prawdą lub niezupełne;
• może wezwać dłużnika do przesłania w określonym terminie dodatkowych dokumentów/informacji pod rygorem zwrotu wniosku, a następnie wniosek oddalić lub ogłosić upadłość.

Wydanie postanowienia w przedmiocie ogłoszenia upadłości lub oddalenia wniosku winno nastąpić w terminie dwóch miesięcy od dnia jego złożenia (art. 27 ust. 3 PU).

Jaki sąd rozpoznaje wniosek o upadłość konsumencką?

Sprawy o ogłoszenie upadłości konsumenckiej rozpoznawane są przez sądy rejonowe, w których znajdują się wydziały gospodarcze (art. 18 PU), w składzie jednego sędziego zawodowego (art. 491(3) PU). Zatem sądem właściwym do złożenia wniosku o upadłość konsumencką będzie ten sąd rejonowy, który jest właściwy z uwagi na główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika. W przypadku osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej domniemywa się, że głównym ośrodkiem podstawowej działalności jest miejsce zwykłego pobytu tej osoby (art. 19 ust. 1c PU).

Jakie są koszty wszczęcia postępowania upadłościowego konsumenta?

Koszty wszczęcia postępowania upadłościowego konsumenta są stosunkowo niewielkie, a mianowicie opłata sądowa od złożenia wniosku wynosi zaledwie 30 zł. Jeżeli dłużnik posiada profesjonalnego pełnomocnika należy uiścić dodatkową opłatę skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

Więcej na temat upadłości konsumenckiej wobec członka zarządu spółki!

Postępowanie upadłościowe właściwe

Postępowanie upadłościowe właściwe rozpoczyna się po wydaniu przez sąd upadłościowy postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Majątek dłużnika staje się tzw. masą upadłości, którą zarządza wyznaczony syndyk. W przypadku, gdy majątek upadłego nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania albo w masie upadłości brak jest funduszy na ich pokrycie – koszty te są regulowane tymczasowo przez Skarb Państwa. Jeżeli upadły posiada jakikolwiek majątek to zostaje on odpowiednio spieniężony i środki uzyskane w ten sposób zostają rozdysponowane zgodnie z planem podziału.

Wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości wiąże się też z innymi konsekwencjami. Przykładowo, po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej nie jest możliwe obciążenie składników masy upadłościowej hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w celu zabezpieczenia wierzytelności powstałej przed ogłoszeniem upadłości (art. 81 ust. 1 PU). Ustanowienie hipoteki jest możliwe jedynie wtedy, gdy wniosek o jej wpis został złożony w sądzie co najmniej na sześć miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (ar.t 81 ust. 2 PU).

Z dniem ogłoszenia upadłości konsumenckiej, wszystkie zobowiązania pieniężne, których termin płatności jeszcze nie nadszedł, stają się wymagalne (art. 91 ust. 1 PU). Natomiast zobowiązania niepieniężne zmieniają się z tym samym dniem na zobowiązania pieniężne i stają się wymagalne, chociażby termin ich wykonania jeszcze nie nadszedł (art. 91 ust. PU).

Jeśli upadłość zostanie ogłoszona wobec jednego z małżonków żyjących dotychczas w ustroju wspólnoty majątkowej, to z dniem wydania postanowienia powstaje ustrój rozdzielności majątkowej.

Niezwykle istotnym aspektem upadłości konsumenckiej jest możliwość zachowania tzw. „prawa do mieszkania” przez upadłego. Sytuacja ta ma miejsce, gdy w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu. Wówczas z sumy uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy.

Plan spłaty wierzycieli w upadłości konsumenckiej

Po likwidacji majątku upadłego, jeśli zostają jeszcze nieuregulowane zobowiązania, to sąd może ustalić tzw. plan spłaty wierzycieli. Następuje to m.in. po wysłuchaniu upadłego, syndyka i wierzycieli (art. 491 (14) ust 1. PU). W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli.

W szczególnych przypadkach sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Ma to miejsce wówczas, gdy osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Umarzając w ten sposób zobowiązania upadłego, sąd obciąża Skarb Państwa tymczasowo pokrytymi kosztami postępowania.

Uzyskanie oddłużenia w postępowaniu upadłościowym

Ostatnim etapem postępowania upadłościowego jest uzyskanie oddłużenia przez osobę fizyczną. Oznacza to, że po zakończeniu postępowania upadłościowego właściwego i wykonaniu planu spłaty wierzycieli nie mogą oni już egzekwować swoich należności, gdyż umorzenie zobowiązań w upadłości konsumenckiej ma charakter przymusowy – występuje wbrew woli wierzyciela.