Pokrzywdzenie wierzycieli będące skutkiem restrukturyzacji, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy Prawo restrukturyzacyjne (dalej PrRestr), stanowi podstawę do odmowy otwarcia postępowania. Zgodnie z przyjętą doktryną stanowi tzw. przesłankę negatywną otwarcia procedury restrukturyzacyjnej. Należy też zwrócić uwagę, że ustawodawca wielokrotnie odniósł się do tegoż stanu w tekście ustawy. Co więcej, omawiane zagadnienie nie jest badane jedynie etapie otwarcia postępowania. Sąd umarza postępowanie restrukturyzacyjne gdyby kontynuowanie procedury wiązało się z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Pokrzywdzenie wierzycieli na etapie weryfikacji wniosku
Tytułem wstępu warto przypomnieć, że postępowania restrukturyzacyjne są prowadzone w ramach:
- postępowania o zatwierdzenie układu;
- przyspieszonego postępowania układowego;
- postępowania układowego;
- postępowania sanacyjnego.
Z kolei termin „otwarcie postępowania”, z którym wiąże się weryfikacja pod kątem pokrzywdzenia wierzycieli, nie dotyczy postępowania o zatwierdzenie układu. W ramach tej procedury przyjmuje się, że skutki otwarcia postępowania występują wraz z tzw. dniem układowym. Z kolei dnia układowego nie należy mylić z otwarciem postępowania, m.in. z uwagi na jego samodzielny sposób ustalania.
Z tychże względów w postępowaniu o zatwierdzenie układu nie dochodzi do weryfikacji wniosku pod kątem potencjalnego pokrzywdzenia wierzycieli. W toku postępowania o zatwierdzenie układu dłużnik nie jest w żaden sposób chroniony przed działaniami wierzycieli, poza występowaniem nadzorcy układu czuwającego nad prawidłowym przebiegiem. Z kolei w interesie wierzycieli znajduje się to, aby dbać o swoje sprawy m.in. w momencie decydowania o oddaniu głosu nad zawarciem układu. Przy braku ochrony dłużnika, a także decyzji większości wierzycieli mających co najmniej 2/3 wierzytelności uprawniających do głosowania, dodatkowa weryfikacja przez sąd jest pozbawiona sensu.
Nie oznacza to jednak, że sąd całkowicie ignoruje interesy wierzycieli znajdujących się w mniejszości. Zgodnie z treścią art. 165 ust. 2 PrRestr, sąd może odmówić zatwierdzenia układu, jeśli jego postanowienia są rażąco krzywdzące dla wierzycieli będących przeciwko układowi, którzy zgłosili zastrzeżenia.
Więcej na temat postępowania o zatwierdzenie układu
Pokrzywdzenie wierzycieli w toku postępowania restrukturyzacyjnego
W powszechnej opinii praktyków prawa restrukturyzacyjnego utarło się przekonanie, że o ile restrukturyzacja służy głównie dłużnikowi, o tyle jego upadłość służy wierzycielom. Aby przeprowadzić skuteczną restrukturyzację przedsiębiorstwa istotna jest więc wola współpracy ze strony wierzycieli. Z tego też względu ważne jest, by nie doszło do pokrzywdzenia ich interesów.
Dokonując oceny skutków restrukturyzacji pod kątem pokrzywdzenia wierzycieli sąd powinien brać pod uwagę całokształt postępowania, a nie jego wyodrębnione elementy. Można pokusić się o twierdzenie, że każdorazowe zawarcie układu w toku restrukturyzacji godzi w interes wierzycieli, bo dochodzi np. do redukcji zobowiązania. Nie jest to jednak rozumowanie słuszne. Sąd oceniając sytuację podmiotu zagrożonego niewypłacalnością lub już niewypłacalnego bierze pod rozwagę możliwość dochodzenia danego roszczenia i szansę zaspokojenia wierzyciela. W ostatecznym rozrachunku, gdy dłużnik nie posiada żadnego majątku w postaci aktywów trwałych, a potencjalne wpływy nie pozwolą na zaspokojenie danego wierzyciela, to rozsądniejszym rozwiązaniem może okazać się zawarcie układu.
Przykładowym zachowaniem dłużnika polegającym na pokrzywdzeniu wierzycieli mogą być „machinacje” związane z deklarowaną ilością wierzytelności spornych. Kryterium to stanowi istotną okoliczność w kontekście otwarcia przyspieszonego postępowania układowego lub postępowania układowego. Jeśli dochodzi do otwarcia jednego z tych postępowań, to wierzyciele mają ograniczone możliwości dochodzenia roszczenia na gruncie prawa cywilnego, czy wszczęcia postępowania upadłościowego.
Więcej na temat tego kiedy sąd odmówi otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego
Jak zachowa się sąd w momencie wystąpienia przesłanki o pokrzywdzeniu wierzycieli na etapie rozpoznawania wniosku?
W momencie wystąpienia przesłanki negatywnej otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego w postaci pokrzywdzenia wierzycieli sąd oddali wniosek. Nie ma zatem możliwości kontynuowania postępowania, jeśli zostało stwierdzone pokrzywdzenie wierzycieli. W takiej sytuacji dłużnikowi przysługuje prawo do wniesienia zażalenia. Powinno to nastąpić w terminie 7-dniowym.
Autor artykułu
Filip Kozik – doradca restrukturyzacyjny specjalizujący się w sprawach z zakresu restrukturyzacji i upadłości firm.