O tym, że zgłoszenie wniosku o upadłość spółki z o.o. może chronić członka zarządu przed odpowiedzialnością majątkiem prywatnym pisaliśmy już wielokrotnie. W niniejszym artykule zostaną omówione warunki, które uprawniają wierzycieli do kierowania swoich roszczeń wobec osób znajdujących się w zarządzie. Przesłanka ta wynika wprost z art. 299 § 1 KSH:

Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.

Należy nadmienić, że wspomniany przepis normuje również przesłanki egzoneracyjne (uwalniające) członków zarządu od tejże odpowiedzialności:

Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Art. 299 § 2 KSH

Treść art. 299 § 1 nie wyczerpuje w całości przesłanek odpowiedzialności członków zarządu. Wynika z niego tylko jedna, czyli bezskuteczność egzekucji z majątku spółki. Konstrukcja tego przepisu wskazuje na jego dwojaką funkcję. Po pierwsze, stanowi przesłankę ponoszenia odpowiedzialności. Po drugie, wskazuje na subsydiarny charakter tejże odpowiedzialności. Oznacza to tyle, że wierzyciel ma prawo wystąpienia przeciwko członkowi zarządu wtedy, gdy wcześniejsza egzekucja przeciwko spółce będzie bezskuteczna.

Niezaspokojone zobowiązania spółki z o.o.

Nie ulega najmniejszym wątpliwościom, że roszczenie wierzyciela względem członka zarządu może wystąpić na wypadek niezaspokojenia zobowiązania przez spółkę. Zatem istnienie takowego nieuregulowanego długu jest kluczowe dla dochodzenia roszczenia w trybie art. 299 KSH.

W jaki sposób wierzyciel może wykazać istnienie niezaspokojonego zobowiązania przez spółkę? Orzecznictwo Sądu Najwyższego sugeruje, że niezbędne jest posiadanie tytułu egzekucyjnego wydanego przeciwko spółce. Tytuł ten jest zatem typowym środkiem dowodowym, lecz w niektórych sytuacjach może być niemożliwym do uzyskania. Może mieć to miejsce wtedy, gdy spółka zostanie wykreślona z rejestru przed wszczęciem postępowania o zapłatę przez wierzyciela.

Istotne jest jednak wykorzystanie wszelkich możliwych środków dowodowych w ramach postępowania z art. 299 KSH. Z kolei członek zarządu może kwestionować twierdzenia powoda uważając m.in., że zobowiązania uległo przedawnieniu lub zostało spłacone na skutek wcześniej dokonanych potrąceń.

Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki z o.o. ma miejsce z reguły wtedy, gdy jej majątek nie wystarcza na pokrycie zobowiązań wierzycieli. Z punktu widzenia ew. postępowania na podstawie art. 299 KSH, istotne jest m.in. rozstrzygnięcie charakteru bezskuteczności, czy zakresu tejże bezskuteczności.

Zmienny w czasie stan bezskuteczności egzekucji

Należy uznać, że stan majątkowy w spółce jest kwestią płynną. Podmiot znajdujący się w poważnych tarapatach finansowych, a nawet będący w trakcie postępowania upadłościowego, może pozyskać majątek z różnych źródeł. Będzie to np. dokapitalizowanie przez wspólników, otrzymanie darowizny, czy wyegzekwowanie przysługujących należności od swoich dłużników. Tym samym, spółka niewypłacalna może z powrotem odzyskać zdolność do bieżącej obsługi zobowiązań. Opierając się na orzecznictwie Sądu Najwyższego, gdy po stwierdzeniu bezskuteczności egzekucji z majątku spółki odzyska ona płynność z powrotem, to roszczenie wierzyciela na podstawie art. 299 KSH powinno zostać oddalone.

Z punktu widzenia wierzyciela dochodzącego swojego roszczenia w trybie art. 299 KSH, konieczne jest zatem wykazanie bezskuteczności egzekucji z majątku spółki na moment orzekania w tymże postępowaniu.

Bezskuteczność i skuteczność egzekucji względem różnych wierzycieli

Prowadzenie egzekucji z majątku spółki z o.o. może zakończyć się dwojako. Wierzyciele często muszą się zmagać ze spółką, której majątek nie wystarczy na zaspokojenie jakiegokolwiek wierzyciela. Zdarzają się również sytuacje, w których konkretny wierzyciel nie jest w stanie zaspokoić swojego roszczenia, a innym się to udaje. Przykładowo, gdy jego wierzytelność została zakwalifikowana do niższej grupy w postępowaniu egzekucyjnym.

Niemniej, w kontekście postępowania w trybie art. 299 KSH wierzyciel musi udowodnić, że jego dług nie może zostać wyegzekwowany z majątku spółki. Tym samym, bezskuteczność egzekucji z majątku spółki powinna mieć charakter subiektywny.

Bezskuteczność egzekucji wobec całego majątku spółki, czy części?

Znaczenie dla odpowiedzialności członka zarządu niewypłacalnej spółki z art. 299 KSH ma to, czy bezskuteczność egzekucji dotyczyła całego majątku, czy danej części. Zgodnie z linią orzeczniczą Sądu Najwyższego wierzyciel powinien wykazać bezskuteczność co do wszystkich składników majątkowych dłużnika. Od tej reguły są jednak pewne wyjątki, co również potwierdza judykatura.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2012 r. o sygn. akt II CSK 410/11 stwierdzono, że wierzyciel domagający się spełnienia roszczenia przez członków zarządu spółki udowodnił bezskuteczność mimo tego, że skierował egzekucję do wybranych składników majątkowych. Pominął on wierzytelności swojego dłużnika. Niemniej, dłużnik ten posiadał tytuły wykonawcze i również nie był w stanie wyegzekwować tychże należności od swojego kontrahenta.

Drugie odstępstwo od konieczności wykazania bezskuteczności egzekucji w stosunku do całego majątku dotyczy stanu, w którym wierzyciel wykaże nierealność egzekucji z aktywów dłużnika.

W jaki sposób dowieść bezskuteczność egzekucji w związku z dochodzeniem należności od członka zarządu na gruncie art. 299 KSH?

Obowiązek udowodnienia bezskuteczności egzekucji z majątku spółki z o.o. spoczywa w pełni na wierzycielu. Praktyka wynikająca z postępowań cywilnych sugeruje, że może być przedłożony każdy możliwy dowód dopuszczalny zgodnie z przepisami. Sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana, gdy dochodzi do równoległego stosowania przepisu art. 116 ordynacji podatkowej. Wtedy bezskuteczność może zostać udowodniona m.in. na podstawie:

  • postanowienia o oddaleniu wniosku o upadłość dłużnika z uwagi na ubóstwo masy upadłościowej;
  • postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego z uwagi na brak wystarczającego majątku pozwalającego pokryć koszty postępowania upadłościowego po wyłączeniu z majątku dłużnika przedmiotów obciążonych, np. hipoteką lub zastawem;
  • niezaspokojenia w pełni wierzyciela po likwidacji masy upadłościowej dłużnika.

Istotne jest zatem, aby zostało przeprowadzone choć jedno postępowanie zmierzające do odzyskania należności przez wierzyciela.

Oprócz prowadzenia spraw dłużników w kontekście restrukturyzacji lub upadłości zajmujemy się też reprezentacją wierzycieli, m.in. w zakresie odpowiedzialności z art. 299 KSH! Sprawdź więcej na temat tego jak pomagamy wierzycielom dłużników w upadłości lub restrukturyzacji

Doradca restrukturyzacyjny FIlip Kozik

Autor artykułu

Filip Kozik – doradca restrukturyzacyjny, syndyk, specjalizujący się w sprawach z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego.

Jesteś wierzycielem i chcesz dochodzić należności od członka zarządu? Może reprezentujesz interesy dłużnika i dążysz do uwolnienia zarządu od odpowiedzialności majątkiem prywatnym? Skontaktuj się z nami!

    Imię (wymagane)

    Email (wymagane)

    Telefon (wymagane)

    Zapytanie